Τελετουργία και συμβολισμοί: Η ακολουθία του Βαπτίσματος αποτελείται: α) από τη προετοιμασία για το Βάπτισμα, όπου δεσπόζουν οι εξορκισμοί και οι τελετές της απόταξης του διαβόλου και της σύνταξης του νεοφωτίστου με το Χριστό. Ο ανάδοχος αποκηρύσσει το σατανά στραμμένος προς τη δύση που συμβολίζει το βασίλειο του σκότους, ενώ απαγγέλλει το σύμβολο της Πίστεως στραμμένος προς την ανατολή που συμβολίζει το Χριστό ο οποίος είναι το αληθινό φως. β) Από την κυρίως τελετή της Βαπτίσεως, της οποίας τα βασικότερα σημεία είναι: ο καθαγιασμός του ύδατος, η επάλειψη του βαπτιζομένου με λάδι, η τριπλή κατάδυση στο νερό, το χρίσμα, η τριχοκουρία, η ένδυση και ο κύκλος γύρω από την κολυμβήθρα. Η τελετή στο σύνολό της καθώς και τα υλικά που χρησιμοποιούνται υποκρύπτουν βαθύτατους συμβολισμούς:
Το νερό: Αποτελεί του βασικό στοιχείο του Βαπτίσματος. Η τριπλή βύθιση στο νερό στο όνομα της αγίας Τριάδος σημαίνει τη συμμετοχή του στο θάνατο και την Ανάσταση του Χριστού. Το νερό γίνεται μέσον ψυχικού καθαρμού, «λουτρόν παλιγγενεσίας», μέσα στο οποίο θάπτεται ο παλαιός άνθρωπος και από το οποίο εξέρχεται αναγεννημένος ο νέος άνθρωπος, ο χριστιανός.
Το λάδι: Σημαίνει το έλεος και τη χάρη του Θεού καθώς και τη δύναμη που λαμβάνει ο νεοφώτιστος ενόψει των πνευματικών αγώνων για την τελείωσή του. Η επάλειψη ολόκληρου του σώματος συμβολίζει την ανάπλαση και την αναδημιουργία του ανθρώπου δια του Βαπτίσματος.
Ο σταυρός που δίνεται στο νεοφώτιστο είναι η σφραγίδα του Χριστού και συμβολίζει το πνεύμα της θυσίας και της αυταπάρνησης που συνεπάγεται η αποδοχή της χριστιανικής ζωής.
Η λαμπάδα είναι σύμβολο του φωτός του Χριστού το οποίο στο εξής θα πρέπει να σκορπίζει στον κόσμο ο νεοφώτιστος με την παρουσία και τη ζωή του.
Τα ενδύματα (που ονομάζονται κα «εμφώτεια» ή «φωτίκια» συμβολίζουν τη λαμπρότητα της ψυχής, τον εσωτερικό φωτισμό, το φως και το κάλλος του Χριστού που ενδύθηκε ο νεοφώτιστος. Γι’ αυτό και τα ενδύματα πρέπει να είναι λευκά, για να δηλώνεται μέσω της λευκότητας του χρώματος η καθαρότητα της ψυχής του βαπτισθέντος.
Η τριχοκουρία (κόψιμο των μαλλιών) σημαίνει ότι πλέον ο νεοφώτιστος ανήκει στο Θεό, είναι αφιερωμένος σ’ Αυτόν. Σημαντικός στη Βάπτιση είναι ο ρόλος του αναδόχου, ο οποίος κρεμά, με μια κορδέλα κατά τη συνήθεια που έχουμε στην Κρήτη, το παιδί στο λαιμό του, αναλαμβάνει δηλαδή, μαζί με τους γονείς του παιδιού, το καθήκον της χριστιανικής ανατροφής του. Για το λόγο αυτό ο ανάδοχος πρέπει να είναι ένας και να εμφορείται από την ορθόδοξη πίστη. Επίσης, σύμφωνα με την παράδοση της Εκκλησίας μας, στο παιδί πρέπει να δίνεται ένα όνομα ενώ καλό θα ήταν τα παιδιά, αντί να εορτάζουν τα γενέθλιά τους (συνήθεια εξάλλου δυτικοφερμένη), να εορτάζουν την ημέρα της πνευματικής τους γέννησης, δηλαδή τη μέρα της Βάπτισής τους. Τέλος, θα πρέπει να σημειωθεί ότι το Βάπτισμα ακολουθείται από τη Θεία Μετάληψη του νεοφωτίστου κατά την πρώτη, μετά την τέλεση της Βάπτισης θεία Λειτουργία. Τούτο πρέπει να επαναλαμβάνεται συχνά, ώστε το παιδί να εισαχθεί στην εκκλησιαστική ζωή, και να γίνει πλήρες μέλος του σώματος του Χριστού, της Εκκλησίας.
